آپنه خواب یکی از اختلالات شایع و در عین حال نادیده گرفته‌شده‌ی خواب است که در آن، تنفس فرد به‌طور مکرر در طول شب متوقف و دوباره آغاز می‌شود. این وقفه‌های تنفسی می‌توانند باعث خروپف شدید، بیدار شدن‌های مکرر و احساس خستگی در طول روز شوند. اگرچه ممکن است بی‌خطر به نظر برسد، اما آپنه خواب در صورت بی‌توجهی می‌تواند منجر به مشکلات جدی مانند فشار خون بالا، بیماری‌های قلبی و کاهش تمرکز شود. شناخت و درمان به‌موقع این اختلال، نقش کلیدی در بهبود کیفیت زندگی ایفا می‌کند.خوشبختانه این بیماری قابل درمان است و یک پزشک متخصص پس از بررسی علت های آپنه در خواب، راه های درمان را تجویز می کند.
آپنه خواب چیست؟
آپنه خواب (Sleep Apnea) یک اختلال خواب است که در آن تنفس فرد به‌طور موقت و مکرر در طول خواب متوقف می‌شود. این توقف‌های تنفسی ممکن است چند ثانیه تا چند دقیقه طول بکشند و در طول شب بارها تکرار شوند. آپنه خواب باعث کاهش سطح اکسیژن خون و اختلال در کیفیت خواب می‌شود، به‌طوری که فرد حتی پس از یک خواب طولانی، همچنان احساس خستگی، خواب‌آلودگی روزانه، یا سردرد صبحگاهی دارد.
برای مشاوره و دریافت نوبت با مطب دکتر آرمین اکبری تماس بگیرید.
انواع آپنه خواب
آپنه خواب به سه نوع اصلی تقسیم می‌شود:
- آپنه انسدادی خواب (OSA): شایع‌ترین نوع آن است و زمانی رخ می‌دهد که راه هوایی به‌طور موقت در اثر شل شدن عضلات گلو مسدود می‌شود. این نوع آپنه راه تنفس فرد به صورت دوره های مکرر کامل یا جزئی مسدود می شود. در طول یک دوره آپنه، دیافراگم و عضلات قفسه سینه سخت تر کار می کنند، زیرا فشار برای باز کردن راه هوایی افزایش می یابد. تنفس معمولاً با یک نفس بلند یا تکان دادن بدن از سر گرفته می شود. این بیماری می تواند خواب سالم را مختل کند، اکسیژن کافی به اندام های حیاتی نرسد و موجب بی‌نظمی ریتم قلب شود.
- آپنه مرکزی خواب (CSA): زمانی اتفاق می‌افتد که مغز در ارسال سیگنال‌های لازم برای تنفس به عضلات مربوطه ناتوان است.
- آپنه خواب ترکیبی: ترکیبی از هر دو نوع بالا است.
تشخیص و درمان به‌موقع این بیماری اهمیت زیادی دارد، چرا که می‌تواند از عوارضی مانند بیماری‌های قلبی، سکته مغزی، فشار خون بالا و دیابت جلوگیری کند.
بیشتر بخوانید: بهترین جراح بینی در سعادت آباد چه کسی است؟
برای مشاوره رایگان با دکتر آرمین اکبری فرم زیر را تکمیل کنید.
علل بروز آپنه خواب
علل بروز آپنه خواب بسته به نوع آن متفاوت است، اما عوامل متعددی می‌توانند در ایجاد یا تشدید این اختلال نقش داشته باشند. در ادامه به مهم‌ترین علل بروز آپنه خواب، به‌ویژه نوع انسدادی آن، اشاره می‌شود:
۱. اضافه‌وزن و چاقی
چربی اضافه در ناحیه گردن می‌تواند به راه هوایی فشار وارد کرده و باعث انسداد آن هنگام خواب شود.
۲. ساختار فیزیکی نامناسب
ویژگی‌های آناتومیکی مانند لوزه‌های بزرگ، زبان بزرگ، یا فک کوچک ممکن است راه هوایی را محدود کنند.
۳. افزایش سن
با افزایش سن، عضلات گلو ممکن است ضعیف‌تر شوند و احتمال انسداد راه هوایی بیشتر می‌شود.
۴. استفاده از الکل یا داروهای آرام‌بخش
این مواد می‌توانند باعث شل شدن عضلات گلو شده و احتمال انسداد راه تنفسی را افزایش دهند.
۵. سیگار کشیدن
سیگار باعث التهاب و تجمع مایعات در راه‌های تنفسی می‌شود که می‌تواند خطر آپنه خواب را بالا ببرد.
۶. سابقه خانوادگی
اگر در خانواده سابقه آپنه خواب وجود داشته باشد، احتمال ابتلا به آن افزایش می‌یابد.
۷. انسداد بینی یا آلرژی
گرفتگی مزمن بینی یا آلرژی می‌تواند تنفس از راه بینی را دشوار کند و زمینه‌ساز آپنه خواب شود.
۸. مشکلات عصبی (در نوع مرکزی)
در آپنه خواب مرکزی، اختلال در سیستم عصبی باعث می‌شود که مغز فرمان لازم برای تنفس را به عضلات مربوطه ارسال نکند.
شناسایی علت اصلی آپنه خواب در هر فرد، برای انتخاب روش درمانی مناسب اهمیت زیادی دارد.
بیشتر بخوانید: جراحی لوزه
علائم آپنه خواب
علائم آپنه خواب می‌تواند بسته به شدت و نوع آن متفاوت باشد، اما بسیاری از نشانه‌ها مشترک هستند و اغلب در طول شب یا هنگام بیداری ظاهر می‌شوند. در ادامه به مهم‌ترین علائم آپنه خواب اشاره شده است:
علائم شبانه:
- خر و پف بلند و مداوم
یکی از رایج‌ترین علائم، خروپف شدید است که گاهی با سکوت‌های ناگهانی (وقفه در تنفس) همراه است. - وقفه در تنفس حین خواب
اطرافیان معمولاً متوجه می‌شوند که فرد در خواب برای چند ثانیه تنفس نمی‌کند و سپس با نفس‌نفس زدن یا خرناس کشیدن دوباره نفس می‌کشد. - بیدار شدن‌های مکرر در طول شب
به‌ویژه با احساس خفگی یا تنگی نفس. - خشکی دهان یا گلودرد هنگام بیدار شدن
به‌دلیل تنفس از راه دهان در طول شب. - بی‌قراری در خواب یا چرخیدن زیاد در رختخواب
علائم روزانه:
- خواب‌آلودگی و خستگی مفرط در طول روز
حتی پس از خواب طولانی شبانه. - سردردهای صبحگاهی
- کاهش تمرکز و اختلال در حافظه
- تغییرات خلق‌وخو مانند تحریک‌پذیری، افسردگی یا اضطراب
- کاهش میل جنسی
تشخیص این علائم به‌ویژه در افرادی که تنها می‌خوابند ممکن است دشوار باشد، اما در صورت مشاهده برخی از این نشانه‌ها، مراجعه به پزشک و انجام بررسی‌های تخصصی مانند تست خواب (پلی‌سومنوگرافی) توصیه می‌شود.
عوارض آپنه خواب
آپنه یکی از اختلالات خواب است که اگر درمان نشود می تواند منجر به مشکلات جدی سلامتی شود. این اختلال موجب می شود که تنفس به طور مکرر در طول خوابیدن متوقف شود و فرد خروپف کند، و در ادامه حتی اگر میزان خوابیدن او در شب کامل باشد، در طول روز احساس خستگی می کند.
آپنه خواب می تواند برای هر کسی رخ دهد، اما اغلب آقایان مسن که اضافه وزن دارند با این بیماری درگیر می شوند.
آپنه خواب درمان نشده می تواند فرد را دچار بیماری هایی مانند فشار خون بالا، سکته مغزی، کاردیومیوپاتی (بزرگ شدن بافت عضلانی قلب)، نارسایی قلبی، دیابت و حملات قلبی کند و خطر ابتلا به آریتمی دهلیزی یا بطنی را بالا می برد. این بیماری همچنین می تواند موجب اختلال در عملکرد شغلی فرد و حوادث ناشی از عدم تمرکز، تصادفات وسایل نقلیه موتوری و کاهش راندمان تحصیلی در کودکان و نوجوانان شود.
تشخیص آپنه خواب
پزشک بر اساس علائم و نشانه های فرد و بررسی چگونگی رفتار او در خواب به کمک خوانواده بیمار، این بیماری را در فرد ارزیابی می کند.
در مرکز اختلال خواب، یک متخصص خواب کمک می کند که علت اختلال به درستی تشخیص داده شود. در این مرکز، تنفس و سایر عملکردهای بدن فرد در طول خواب بررسی می شوند. آزمایشات تشخیص آپنه خواب عبارتند از:
پلی سومنوگرافی شبانه: در طول این آزمایش، به فرد تجهیزاتی متصل می شود که فعالیت قلب، ریه، مغز، الگوهای تنفس، حرکات دست و پا و سطح اکسیژن خون را هنگام خواب کنترل کند.
تست خواب خانگی: این تست ضربان قلب، سطح اکسیژن خون، جریان هوا و الگوهای تنفسی فرد را هنگام خواب اندازه گیری می کند.
اگر نتایج غیرطبیعی باشد، پزشک با تحلیل آن ها، درمان را تجویز می کند. با این حال، دستگاه های مانیتورینگ خانگی تمامی علت های آپنه خواب را تشخیص نمی دهند، بنابراین ممکن است پس از طبیعی بودن نتایج تست های خانگی، پزشک شما پلی سومنوگرافی را تجویز کند.
در آپنه انسدادی خواب، بیمار به یک پزشک گوش، حلق و بینی ارجاع داده می شود تا انسداد بینی یا گلو برطرف شوند. کمک گرفتن از یک پزشک متخصص قلب یا یک پزشک متخصص مغز و اعصاب برای بررسی علل آپنه مرکزی خواب ضروری است.
چه کسانی دچار آپنه خواب می شوند؟
حدود 25 درصد از مردان و نزدیک به 10 درصد از زنان دچار این بیماری می شوند. آپنه خواب می تواند افراد در تمام سنین، از جمله نوزادان و کودکان و به ویژه افراد بالای 50 سال و افرادی که دارای اضافه وزن هستند را درگیر کند.
برخی از ویژگی های فیزیکی و ویژگی های بالینی در بیماران مبتلا به آپنه انسدادی مشترک است. مانند:
- وزن زیاد
- گردن بزرگ
- ناهنجاری‌های ساختاری که قطر راه هوایی فوقانی را کاهش می‌دهد، مانند انسداد بینی، کام نرم و آویزان، لوزه های بزرگ یا فک کوچک همراه با اوربایت.
آیا آپنه خواب خطرناک است؟
اغلب فرد مبتلا به آپنه خواب خودش شکایتی از خوابیدن خود ندارند. ولی خانواده و نزدیکان او از خروپف او شاکی هستند. مهم ترین عوارض آپنه عبارتند از:
- خروپف
- خواب آلودگی یا خستگی در طول روز
- بی قراری در هنگام خواب، بیداری های مکرر در شب
- بیدار شدن ناگهانی با احساس نفس نفس زدن یا خفگی
- خشکی دهان یا گلو درد پس از بیدار شدن از خواب
- اختلالات شناختی، مانند مشکل در تمرکز، فراموشی یا تحریک پذیری
- اختلالات خلقی (افسردگی یا اضطراب)
- عرق شبانه
- تکرر ادرار در شب
- اختلال در عملکرد جنسی
- سردرد
هر کدوم از این عوارض می تواند زندگی نرمال فرد را دچار خطر کند که درمان آن علاوه بر زمان بر بودن گاهی خسارت های جبران ناپذیری بر زندگی فردی بیمار می گذارد.
روش های درمان آپنه خواب
برای درمان آپنه خواب ابتدا روش های غیر جراحی به بیمار پیشنهاد می شود. مانند: کاهش وزن، ترک سیگار، ورزش و تمرین حرکات دهان و بینی، عدم مصرف الکل و داروهای خواب آور قبل از خوابیدن، استفاده از تجهیزات پزشکی جلوگیرنده آپنه هنگام خواب.
درمان آپنه خواب بسته به نوع و شدت آن متفاوت است و شامل روش‌های غیردارویی، دارویی و جراحی می‌شود. هدف از درمان، باز نگه‌داشتن راه هوایی در طول خواب و بهبود کیفیت خواب و زندگی فرد است. در ادامه به مهم‌ترین روش‌های درمان آپنه خواب اشاره می‌شود:
۱. تغییر سبک زندگی
این روش‌ها معمولاً برای موارد خفیف تا متوسط مؤثر هستند:
- کاهش وزن: یکی از مؤثرترین راه‌ها برای کاهش شدت آپنه خواب.
- قطع مصرف الکل و داروهای آرام‌بخش: این مواد باعث شل شدن عضلات گلو می‌شوند.
- ترک سیگار: سیگار التهاب راه‌های تنفسی را افزایش می‌دهد.
- خوابیدن به پهلو: خوابیدن به پشت احتمال انسداد راه هوایی را بیشتر می‌کند.
۲. استفاده از دستگاه فشار مثبت مداوم (CPAP)
این دستگاه رایج‌ترین و موثرترین روش درمان آپنه انسدادی خواب است. CPAP از طریق ماسک بینی یا صورت، فشار هوای مداومی وارد می‌کند تا راه هوایی باز بماند.
۳. دستگاه‌های دهانی (Oral Appliances)
این دستگاه‌ها که شبیه به محافظ دندان هستند، در دهان قرار می‌گیرند و فک یا زبان را طوری نگه می‌دارند که راه هوایی باز بماند. بیشتر برای موارد خفیف تا متوسط کاربرد دارند.
۴. درمان دارویی
برای برخی بیماران، به‌ویژه در موارد آپنه خواب مرکزی، داروهایی تجویز می‌شود که عملکرد مغز در تنظیم تنفس را بهبود می‌بخشد. البته اثربخشی دارو در نوع انسدادی محدود است.
۵. جراحی
در مواردی که روش‌های دیگر مؤثر نباشند یا علت آناتومیکی داشته باشد، از جراحی استفاده می‌شود:
- برداشتن لوزه‌ها یا بافت اضافی گلو (مانند UPPP)
- جراحی بینی یا فک
- کاشت ایمپلنت‌های کوچک در کام نرم
- تحریک‌کننده عصبی (مانند دستگاه Inspire) که با تحریک عصب زبان، راه هوایی را باز نگه می‌دارد.
۶. درمان آلرژی و انسداد بینی
در صورتی‌که گرفتگی مزمن بینی عامل آپنه باشد، استفاده از اسپری‌های ضدالتهاب یا جراحی بینی می‌تواند موثر باشد.
جراحی بینی برای درمان آپنه خواب
در برخی موارد، ساختار و مجرای بینی فرد منجر به آپنه انسدادی می شوند. به عنوان مثال، کج شدن تیغه مرکزی بینی (انحراف سپتوم) یا استخوان های بیش از حد بزرگ در داخل بینی (به نام هایپرتروفی توربینات) همگی می توانند موجب آپنه یا تشدید آن شوند. بسیاری از مشکلات بینی را می توان از طریق جراحی سنتی یا جراحی با فرکانس رادیویی کم تهاجمی درمان کرد.
جراحی های بینی که برای درمان آپنه انسدادی انجام می شوند عبارتند از:
- رینوپلاستی که شکل بینی را تغییر می دهد.
- سپتوپلاستی که انحراف تیغه بینی را اصلاح می کند.
- جراحی آندوسکوپی سینوس که به پاکسازی سینوس ها کمک می کند.
- جراحی دریچه بینی که سوراخ های بینی یا دریچه های داخلی بینی را باز می کند.
- توربینکتومی، که برخی از استخوان های ریز بینی را برداشته یا کوچک می کند.
در نهایت، انتخاب بهترین روش درمان به نظر پزشک متخصص خواب بستگی دارد و ممکن است ترکیبی از چند روش برای فرد تجویز شود.
سخن آخر
اختلالات در خواب درازمدت بسیار آزاردهنده است و کیفیت زندگی فرد را پائین میاورد. در صورت بروز هر مشکلی هنگام خوابیدن یا شکایت اطرافیان از خروپف هنگام خواب، حتما به بهترین متخصص گوش و حلق و بینی شهر خود مراجعه کنید تا با کمک از یک فرد حرفه ای بهترین راه را برای درمان آپنه یا اختلالات هنگام خواب اتخاذ کنید.
