تومورهای سر و گردن مجموعه‌ای از انواع مختلف سرطان‌ها هستند که در نواحی حساسی مانند دهان، گلو، حنجره، بینی، سینوس‌ها و غدد بزاقی شکل می‌گیرند. این نوع سرطان‌ها به دلیل نزدیکی به اندام‌های حیاتی گفتار، تنفس و بلع، اهمیت بالایی در تشخیص و درمان به‌موقع دارند. با وجود پیشرفت‌های چشمگیر پزشکی، همچنان آگاهی عمومی درباره علائم اولیه و عوامل خطر این بیماری پایین است. شناخت زودهنگام می‌تواند تفاوت چشمگیری در روند درمان و بهبود هر چه سریع تر فرد ایجاد کند. در ادامه به طور کامل به این موضوع می پردازیم. با ما همراه باشید…
سرطان سر و گردن چیست؟
سرطان سر و گردن به گروهی از سرطان‌ها گفته می‌شود که در بافت‌های ناحیه سر و گردن ایجاد می‌شوند، از جمله دهان، گلو (حلق)، حنجره، بینی، سینوس‌ها و غدد بزاقی. بیشتر این سرطان‌ها از نوع کارسینوم سلول سنگفرشی هستند که از لایه سطحی پوشاننده‌ی این نواحی منش می‌گیرند.
این نوع سرطان‌ها اغلب با مصرف سیگار، الکل و عفونت با ویروس HPV (ویروس پاپیلومای انسانی) مرتبط هستند. بسته به محل دقیق بروز سرطان، علائم آن می‌تواند متفاوت باشد و شامل گرفتگی صدا، زخم‌های ماندگار در دهان، دشواری در بلع، تورم در گردن یا خونریزی غیرعادی باشد.
سرطان‌های سر و گردن اگر زود تشخیص داده شوند، اغلب قابل درمان هستند. درمان ممکن است شامل جراحی، پرتودرمانی، شیمی‌درمانی یا ترکیبی از آن‌ها باشد و هدف آن، از بین بردن تومور و حفظ عملکرد حیاتی اندام‌های درگیر است.
بیشتر بخوانید: تومور غده بزاقی
برای مشاوره و دریافت نوبت با مطب دکتر آرمین اکبری تماس بگیرید.
علائم تومورهای سر و گردن
تومورهای سر و گردن بسته به محل دقیق درگیری، می‌تواند با علائم مختلفی ظاهر شود. این علائم اغلب در مراحل اولیه نادیده گرفته می‌شوند، اما شناخت آن‌ها می‌تواند به تشخیص زودهنگام و درمان مؤثر کمک کند. در ادامه، برخی از شایع‌ترین علائم سرطان سر و گردن را مرور می‌کنیم:
۱. زخم‌های ماندگار در دهان یا گلو: زخم‌هایی که بیش از دو هفته بهبود نمی‌یابند یا با درد و خونریزی همراه هستند، می‌توانند نشانه‌ای از سرطان باشند.
۲. گرفتگی یا تغییر صدا: تغییر در صدا یا گرفتگی طولانی‌مدت ممکن است نشانه درگیری حنجره یا تارهای صوتی باشد.
۳. درد یا دشواری در بلع: بلع سخت یا دردناک می‌تواند نشانه‌ای از تومور در حلق، گلو یا مری باشد.
۴. توده یا ورم بدون درد در گردن: وجود توده‌ای پایدار در ناحیه گردن می‌تواند نشانه‌ای از بزرگ شدن غدد لنفاوی یا وجود تومور باشد.
۵. خونریزی غیرعادی از دهان یا بینی: خونریزی بدون دلیل مشخص ممکن است نیاز به بررسی فوری داشته باشد.
۶. درد گوش یا کاهش شنوایی: در صورتی که تومور به نواحی اطراف گوش فشار بیاورد، ممکن است فرد دچار درد، احساس پری یا کاهش شنوایی شود.
۷. کاهش وزن بی‌دلیل و خستگی مفرط: این علائم عمومی ممکن است در مراحل پیشرفته بیماری بروز پیدا کنند.
در صورت مشاهده هر یک از این علائم به‌صورت مداوم یا پیشرونده، به پزشک متخصص گوش، حلق و بینی مراجعه کنید. تشخیص زودهنگام می‌تواند تاثیر قابل توجهی در موفقیت درمان داشته باشد.
بیشتر بخوانید: جراحی بینی گوشتی
عوامل خطر سرطان های سر و گردن
سرطان‌های سر و گردن معمولا با عوامل خطر قابل پیشگیری مرتبط هستند. یکی از مهم‌ترین این عوامل، مصرف طولانی‌مدت دخانیات است؛ چه به‌صورت سیگار، قلیان یا تنباکوهای جویدنی. مصرف الکل نیز به‌ویژه زمانی که با سیگار همراه باشد، احتمال بروز سرطان‌های دهان، حلق و حنجره را به‌طور چشمگیری افزایش می‌دهد. علاوه بر این، عفونت با ویروس HPV (ویروس پاپیلومای انسانی)، به‌ویژه در سرطان‌های ناحیه حلق، نقش مهمی ایفا می‌کند و امروزه یکی از دلایل اصلی افزایش این نوع سرطان‌ها در جوانان محسوب می‌شود.
از دیگر عوامل خطر می‌توان به قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی خاص در محیط‌های شغلی مانند صنایع چوب، رنگ و فلزات سنگین اشاره کرد. همچنین، بهداشت دهان و دندان ضعیف، استفاده طولانی‌مدت از دهان‌شویه‌های الکلی، رژیم غذایی فقیر از میوه و سبزیجات، و قرار گرفتن در معرض نور آفتاب (در سرطان‌های لب) از دیگر عوامل تأثیرگذار هستند. آگاهی از این عوامل و کنترل آن‌ها نقش کلیدی در پیشگیری از سرطان‌های سر و گردن دارد.
روش های تشخیص تومورهای سر و گردن
تشخیص تومورهای سر و گردن نیازمند بررسی دقیق علائم، معاینه تخصصی و انجام آزمایش‌های تصویربرداری و پاتولوژی است. پزشک ابتدا با گرفتن شرح حال کامل و انجام معاینه فیزیکی دقیق نواحی سر، گردن، دهان، گلو و بینی، هرگونه توده، زخم ماندگار یا تغییرات غیرطبیعی را بررسی می‌کند. سپس برای بررسی دقیق‌تر، از روش‌های تصویربرداری کمک می‌گیرد.
مهم‌ترین روش‌های تشخیصی شامل موارد زیر است:
- آندوسکوپی: برای مشاهده مستقیم حفره‌های داخلی مانند گلو، حنجره یا بینی.
- سی‌تی‌اسکن (CT Scan) و ام‌آر‌آی (MRI): برای بررسی اندازه، محل و گسترش تومور به بافت‌های اطراف.
- سونوگرافی گردن: به‌ویژه برای بررسی غدد لنفاوی یا توده‌های سطحی.
- نمونه‌برداری (بیوپسی): اصلی‌ترین روش برای تأیید نوع تومور است. این نمونه ممکن است از طریق سوزن (FNA) یا جراحی جزئی گرفته شود.
- آزمایش‌های پاتولوژی و مولکولی: برای تعیین خوش‌خیم یا بدخیم بودن تومور و مشخص کردن نوع دقیق سلول‌های سرطانی.
در برخی موارد خاص، پزشک ممکن است از پت‌اسکن (PET Scan) برای بررسی گسترش احتمالی سرطان به سایر نقاط بدن استفاده کند. تشخیص زودهنگام و دقیق، پایه‌گذار یک درمان مؤثر و موفقیت‌آمیز خواهد بود.
آیا سرطان سر و گردن قابل درمان است؟
بله، سرطان سر و گردن در بسیاری از موارد قابل درمان است، به‌ویژه اگر در مراحل اولیه تشخیص داده شود. نوع درمان بستگی به محل دقیق تومور، مرحله پیشرفت بیماری، وضعیت سلامت عمومی بیمار و نوع سلول‌های سرطانی دارد. درمان‌های رایج شامل جراحی برای برداشتن تومور، پرتودرمانی و شیمی‌درمانی است. در برخی موارد نیز از درمان‌های هدفمند یا ایمونوتراپی استفاده می‌شود.
در صورتی که سرطان زود تشخیص داده شود و به بافت‌های اطراف گسترش نیافته باشد، احتمال درمان کامل و بازگشت به زندگی عادی بسیار بالاست. حتی در مراحل پیشرفته‌تر، درمان می‌تواند به کنترل بیماری، کاهش علائم و بهبود کیفیت زندگی کمک کند. پیگیری منظم، انتخاب درمان مناسب و همکاری نزدیک با تیم پزشکی نقش مهمی در موفقیت درمان دارد.
نتیجه گیری
تومورهای سر و گردن اگر به‌موقع شناسایی و درمان شوند، در بسیاری از موارد قابل کنترل و حتی درمان کامل هستند. شناخت علائم هشداردهنده، دوری از عوامل خطر و مراجعه منظم به پزشک نقش مهمی در پیشگیری و موفقیت درمان دارند. تشخیص زودهنگام، کلید نجات و حفظ کیفیت زندگی است.
