جراحی توده‌های بزاقی و تیروئید یکی از حساس‌ترین و تخصصی‌ترین جراحی‌های ناحیه گردن محسوب می‌شود. این جراحی‌ها که معمولاً برای برداشتن توده‌های مشکوک یا سرطانی انجام می‌گیرند، نیازمند دقت و مهارت بالای جراح هستند. هدف از این مقاله وبسایت دکتر آرمین اکبری، جراح و متخصص بیماری‌های گوش و حلق و بینی، ارائه یک راهنمای جامع و کامل برای بیماران و خانواده‌هایشان است تا با مراحل مختلف این فرآیند، از تشخیص تا مراقبت‌های بعد از عمل، به طور کامل آشنا شوند.
از آنجا که مواجهه با توده‌های گردن می‌تواند استرس‌زا باشد، ما تلاش کرده‌ایم تا با زبانی ساده و اطمینان‌بخش، اطلاعات مورد نیاز را در اختیارتان قرار دهیم. این متن به شما کمک می‌کند تا با آمادگی و آگاهی کامل، وارد مسیر درمان توده تیروئید و جراحی توده‌های بزاقی شوید.
توده‌های بزاقی و تیروئید چه هستند؟
غدد بزاقی و غده تیروئید، دو عضو مهم و حیاتی در ناحیه گردن هستند که نقش‌های متفاوتی در سلامت بدن ایفا می‌کنند. غدد بزاقی که در نواحی مختلف دهان و فک قرار دارند (مانند غده پاروتید در جلوی گوش)، مسئول تولید بزاق هستند. بزاق در فرآیندهای مهمی مثل هضم اولیه غذا، حفظ رطوبت دهان و محافظت از دندان‌ها نقش دارد. از سوی دیگر، غده تیروئید که در قسمت جلوی گردن، زیر سیب آدم قرار گرفته، هورمون‌های مهمی را تولید می‌کند که تنظیم‌کننده اصلی متابولیسم بدن، دمای بدن، ضربان قلب و رشد هستند. گاهی اوقات، به دلایل مختلف، ممکن است توده‌هایی (ندول‌ها) در این غدد به وجود بیایند که برای تشخیص ماهیت و تعیین روش درمانی مناسب، نیاز به بررسی دقیق پزشکی دارند.
انواع توده‌های بزاقی (خوش‌خیم و بدخیم)
توده‌های بزاقی به دو دسته اصلی تقسیم می‌شوند:
- توده‌های بزاقی خوش‌خیم
- توده‌های بزاقی بدخیم
اکثریت قریب به اتفاق این توده‌ها (حدود ۸۰ درصد) خوش‌خیم هستند. شایع‌ترین نوع توده خوش‌خیم، «آدنوم پلئومورفیک» نام دارد که معمولاً به کندی رشد می‌کند و بدون درد است. توده‌های خوش‌خیم اگرچه سرطانی نیستند، اما به دلیل احتمال رشد و فشار بر اعصاب و ساختارهای اطراف، معمولاً توصیه به جراحی و برداشتن آن‌ها می‌شود.
توده‌های بدخیم غدد بزاقی، اگرچه نادرند، اما می‌توانند بسیار تهاجمی باشند. این توده‌ها ممکن است به سرعت رشد کنند و باعث درد، بی‌حسی، یا ضعف در عضلات صورت شوند. تشخیص و جراحی توده‌های بزاقی بدخیم، کلید موفقیت در درمان است. جراح با دقت توده را به همراه حاشیه امنی از بافت سالم اطراف آن برمی‌دارد.
انواع توده‌های تیروئید و درجه اهمیت آن‌ها
توده‌های تیروئید که به آن‌ها “ندول” (Nodule) نیز گفته می‌شود، بسیار شایع هستند. بر اساس آمار، حدود ۵۰ تا ۷۰ درصد افراد ممکن است در طول زندگی خود توده‌ای در غده تیروئید داشته باشند. خوشبختانه، بیش از ۹۵ درصد این توده‌ها خوش‌خیم هستند و نیازی به جراحی تیروئید ندارند. توده‌های خوش‌خیم ممکن است به دلیل کمبود ید، کیست‌های ساده یا رشد بیش از حد بافت تیروئید به وجود آیند.
توده‌های بدخیم تیروئید، یا سرطان تیروئید، از انواع مختلفی تشکیل شده‌اند که شایع‌ترین آن‌ها “کارسینوم پاپیلاری” و “کارسینوم فولیکولار” هستند. این سرطان‌ها معمولاً رشد آهسته‌ای دارند و اگر به موقع تشخیص داده شوند، قابل درمان هستند. درمان توده تیروئید سرطانی معمولاً شامل جراحی تیروئید است که می‌تواند بخشی یا کل غده را شامل شود.
علائم و نشانه‌های توده‌های بزاقی و تیروئید
آگاهی از علائم اولیه، می‌تواند به تشخیص زودهنگام و در نتیجه موفقیت بیشتر درمان توده تیروئید و غدد بزاقی کمک کند. توجه داشته باشید که وجود هر یک از این علائم لزوماً به معنای وجود توده سرطانی نیست و تشخیص نهایی تنها توسط پزشک متخصص انجام می‌گیرد.
علائم رایج توده بزاقی
علائم توده بزاقی معمولاً به صورت یک توده یا تورم بدون درد در یکی از غدد بزاقی اصلی (غده پاروتید در جلوی گوش، غده ساب‌مندیبولار زیر فک) ظاهر می‌شود. دیگر علائم شامل موارد زیر است:
- تورم یا توده بدون درد در ناحیه فک، گردن یا کف دهان.
- تفاوت در اندازه یا شکل صورت در دو طرف.
- بی‌حسی یا ضعف در بخشی از صورت (ناشی از فشار توده بر عصب صورت).
- درد مداوم در ناحیه توده.
- دشواری در بلع یا باز کردن دهان.
علائم رایج توده تیروئید
بسیاری از توده‌های تیروئید هیچ علامتی ندارند و به صورت اتفاقی در معاینات روتین یا آزمایش‌های تصویربرداری کشف می‌شوند. با این حال، در برخی موارد، ممکن است علائم زیر مشاهده شوند:
- وجود یک توده در جلوی گردن، درست زیر سیب آدم.
- گرفتگی صدا یا تغییر در آن.
- دشواری در بلع (احساس گیر کردن غذا در گلو).
- درد در ناحیه گردن که ممکن است به گوش نیز کشیده شود.
- تنگی نفس.
روش‌های تشخیص توده‌های تیروئید و بزاق
تشخیص دقیق نوع و ماهیت توده، اولین و مهم‌ترین گام قبل از اقدام به جراحی توده‌های بزاقی و تیروئید است. پزشک متخصص از ترکیبی از معاینه فیزیکی، آزمایش‌های تصویربرداری و نمونه‌برداری برای رسیدن به تشخیص قطعی استفاده می‌کند که در ادامه به آن‌ها می‌پردازیم.
۱. آزمایش‌های تصویربرداری
- سونوگرافی: این روش غیرتهاجمی، اولین و رایج‌ترین ابزار برای ارزیابی توده‌های گردن است. سونوگرافی می‌تواند اندازه، شکل، و ویژگی‌های توده را مشخص کند و به پزشک کمک کند تا خوش‌خیم یا بدخیم بودن آن را حدس بزند.
- سی‌تی‌اسکن (CT) و ام‌آرآی (MRI): این اسکن‌ها تصاویر دقیق‌تری از توده و ارتباط آن با ساختارهای اطراف مانند عروق خونی و اعصاب فراهم می‌کنند. این تصاویر به جراح کمک می‌کنند تا برای جراحی توده‌های بزاقی و تیروئید بهتر برنامه‌ریزی کند.
۲. نمونه‌برداری (FNA)
نمونه‌برداری با سوزن نازک (Fine-Needle Aspiration یا FNA) دقیق‌ترین روش برای تشخیص قطعی ماهیت توده است. در این روش، با استفاده از یک سوزن بسیار نازک و تحت هدایت سونوگرافی، سلول‌هایی از توده برداشته می‌شوند و به آزمایشگاه پاتولوژی فرستاده می‌شوند.FNA به پزشک کمک می‌کند تا با اطمینان بیشتری تصمیم بگیرد که آیا توده خوش‌خیم است یا بدخیم و آیا جراحی تیروئید یا جراحی توده‌های بزاقی ضروری است.
روش‌های جراحی توده‌های بزاقی و تیروئید
پس از تشخیص قطعی، جراحی به عنوان اصلی‌ترین و معمولاً تنها روش درمانی برای برداشتن توده‌های مشکوک یا سرطانی پیشنهاد می‌شود. روش جراحی به عوامل متعددی از جمله نوع توده، اندازه آن و محل قرارگیری آن بستگی دارد.
جراحی توده‌های بزاقی (Parotidectomy و …)
جراحی توده‌های بزاقی که به آن پاراتیدکتومی (Parotidectomy) نیز گفته می‌شود، حساسیت زیادی دارد، چون غدد بزاقی به عصب اصلی صورت بسیار نزدیک هستند. این عصب مسئول کنترل حرکت عضلات صورت شما، مثل لبخند زدن یا پلک زدن، است. وظیفه جراح این است که با دقت بسیار بالا، توده را بدون آسیب رساندن به این عصب بردارد تا از فلج موقت یا دائمی صورت جلوگیری کند.
این جراحی معمولاً به دو روش انجام می‌شود:
- برداشتن بخشی از غده: در این روش، فقط قسمتی از غده که توده در آن قرار دارد، برداشته می‌شود. این کار اغلب برای توده‌های خوش‌خیم انجام می‌شود.
- برداشتن کل غده: در صورتی که توده بزرگ یا بدخیم باشد، ممکن است نیاز به برداشتن کل غده بزاقی باشد. در این حالت، جراح تمام غده را به همراه توده خارج می‌کند. برای توده‌های سرطانی، گاهی اوقات لازم است غدد لنفاوی اطراف گردن نیز برای جلوگیری از گسترش بیماری، برداشته شوند.
جراحی تیروئید (تیروئیدکتومی کامل و جزئی)
جراحی تیروئید (Thyroidectomy) نیز با توجه به نوع توده و میزان گستردگی آن متفاوت است.
- تیروئیدکتومی جزئی (همی‌تیروئیدکتومی): در این روش، تنها نیمی از غده تیروئید که توده در آن قرار دارد، برداشته می‌شود. این روش معمولاً برای توده‌های کوچک و خوش‌خیم و یا برخی انواع سرطان‌های تیروئید در مراحل اولیه به کار می‌رود.
- تیروئیدکتومی کامل: در این روش، کل غده تیروئید برداشته می‌شود. این جراحی برای درمان سرطان‌های پیشرفته تیروئید، بزرگ شدن غیرطبیعی کل غده (گواتر)، یا پرکاری تیروئید شدید توصیه می‌شود.
جراحی تیروئید نیز به دلیل نزدیکی به اعصاب کنترل‌کننده تارهای صوتی، باید با دقت زیادی انجام شود.
آیا همه توده‌های بزاقی نیاز به جراحی دارند؟
خیر، همه توده‌های بزاقی نیاز به جراحی ندارند. اگر توده خوش‌خیم و کوچک باشد و هیچ علامتی ایجاد نکند، پزشک ممکن است آن را تحت نظر بگیرد. با این حال، به دلیل احتمال بزرگ شدن توده و تبدیل شدن آن به نوع بدخیم، معمولاً پزشکان توصیه می‌کنند که توده‌های خوش‌خیم نیز برداشته شوند.
مدت زمان جراحی توده تیروئید چقدر است؟
زمان جراحی تیروئید با توجه به نوع عمل (جزئی یا کامل) و پیچیدگی آن متفاوت است. به طور معمول، یک جراحی همی‌تیروئیدکتومی ۱ تا ۲ ساعت طول میکشد، در حالی که تیروئیدکتومی کامل ممکن است ۲ تا ۴ ساعت یا بیشتر زمان ببرد.
آیا جراحی توده تیروئید روی صدا تأثیر می‌گذارد؟
بله، به دلیل نزدیکی غده تیروئید به عصب حنجره‌ای بازگشتی که کنترل‌کننده تارهای صوتی است، احتمال تأثیر بر صدا وجود دارد. با این حال، با پیشرفت تکنیک‌های جراحی و استفاده از مانیتورینگ عصبی، این عارضه بسیار نادر است. اگر تغییری در صدا ایجاد شود، معمولاً موقتی است.
مراقبت‌های بعد از عمل جراحی توده تیروئید و بزاق
مراقبت‌های بعد از جراحی توده‌های گردن نقش حیاتی در تسریع روند بهبودی و جلوگیری از عوارض دارند. پیروی دقیق از دستورالعمل‌های پزشک در این دوره بسیار مهم است. در دوران نقاهت، به مراقبت‌های زیر دقت داشته باشید:
۱. رژیم غذایی و استراحت
پس از جراحی، بیمار باید به تدریج رژیم غذایی خود را از مایعات به غذاهای نرم و سپس به غذاهای جامد بازگرداند. مصرف غذاهای سفت، تند یا اسیدی در روزهای اول توصیه نمی‌شود. استراحت کافی و پرهیز از فعالیتهای سنگین و ورزش‌های شدید برای چند هفته اول ضروری است. بالا نگه داشتن سر هنگام خواب می‌تواند به کاهش تورم کمک کند.
۲. علائم هشدار پس از عمل
بیمار و خانواده‌اش باید با علائم هشدار دهنده پس از عمل آشنا باشند تا در صورت مشاهده آن‌ها، بلافاصله با پزشک تماس بگیرند. این علائم شامل موارد زیر است:
- تب بالای ۳۸ درجه سانتی‌گراد
- افزایش ناگهانی درد یا قرمزی در محل بخیه‌ها
- خونریزی یا ترشحات زیاد از محل برش
- دشواری شدید در بلع یا تنفس
- گرفتگی صدای شدید که پس از چند روز بهتر نمی‌شود
- بی‌حسی در صورت یا ضعف عضلانی (در جراحی توده‌های بزاقی)
- احساس سوزن‌سوزن شدن در نوک انگشتان یا اطراف دهان (احتمال کاهش کلسیم در جراحی تیروئید)
دوره نقاهت بعد از جراحی توده بزاقی چقدر است؟
دوره نقاهت معمولاً بین ۲ تا ۴ هفته طول میکشد. در روزهای اول، بیمار ممکن است در ناحیه برش احساس درد و ناراحتی کند که با داروهای مسکن قابل کنترل است. بازگشت به فعالیتهای عادی و کار بستگی به نوع شغل و شرایط فرد دارد، اما معمولاً پس از دو هفته امکانپذیر است.
خطرات و عوارض احتمالی جراحی تیروئید و غدد بزاقی
هر عمل جراحی با عوارض احتمالی همراه است و جراحی تیروئید و غدد بزاقی نیز از این قاعده مستثنی نیستند. با این حال، با انتخاب جراح ماهر و رعایت نکات مراقبتی، می‌توان این خطرات را به حداقل رساند. در ادامه، به بررسی خطر جراحی تیروئید و غدد بزاقی می‌پردازیم.
عوارض کوتاه‌مدت جراحی تیروئید و غدد بزاقی
- خونریزی و هماتوم: تجمع خون در زیر پوست در محل برش که ممکن است نیاز به تخلیه داشته باشد.
- عفونت: نادر است اما ممکن است در محل بخیه‌ها رخ دهد.
- آسیب موقت عصبی: به دلیل کشیدگی یا فشار بر روی اعصاب در طول عمل، ممکن است ضعف یا بی‌حسی موقتی در ناحیه صورت یا گرفتگی صدا ایجاد شود که معمولاً پس از چند هفته یا چند ماه برطرف می‌شود.
عوارض بلندمدت جراحی تیروئید و غدد بزاقی
- آسیب دائمی عصبی: این عارضه نادرترین و جدی‌ترین عوارض جراحی تیروئید و غدد بزاقی است که می‌تواند منجر به فلج دائمی بخشی از صورت (در جراحی غدد بزاقی) یا گرفتگی دائمی صدا (در جراحی تیروئید) شود.
- کم‌کاری تیروئید (هیپوتیروئیدی): پس از برداشتن کامل غده تیروئید، بدن دیگر هورمون‌های لازم را تولید نمی‌کند. بیمار باید تا پایان عمر از داروهای هورمونی استفاده کند.
انتخاب بهترین جراح تیروئید و غدد بزاقی
انتخاب جراح متخصص و باتجربه، مهم‌ترین عامل در موفقیت جراحی توده‌های بزاقی و تیروئید است. یک جراح خوب باید:
- در جراحی‌های سر و گردن تخصص داشته باشد.
- تجربه بالایی در انجام این نوع جراحی‌ها داشته باشد.
- از آخرین تکنیک‌ها و تجهیزات استفاده کند.
- با صبر و حوصله، تمامی مراحل درمان و عوارض احتمالی را برای شما توضیح دهد.
برای انتخاب بهترین جراح و مرکز درمانی، معیارهای متعددی وجود دارد، از جمله تخصص، تجربه و رضایت بیماران قبلی. دکتر آرمین اکبری به عنوان یکی از متخصصان برجسته و بهترین متخصص گوش، حلق و بینی، با تمرکز ویژه بر جراحی‌های سر و گردن، یکی از بهترین گزینه‌ها برای این نوع عمل‌ها محسوب می‌شود. ایشان با داشتن تجربه چندین ساله در درمان توده‌های بزاقی و تیروئید، از به‌روزترین تکنیک‌ها و تجهیزات جراحی بهره می‌برند تا نتایج درمانی موفقیت‌آمیز و با کمترین عوارض را برای بیماران تضمین کنند.
جمع‌بندی و توصیه‌ها
تشخیص توده‌های گردن می‌تواند تجربه‌ای استرس‌زا باشد، اما مهم است بدانید که با تشخیص زودهنگام و جراحی توده‌های بزاقی و تیروئید، نتایج درمانی بسیار موفقیت‌آمیز است. هدف اصلی این مقاله، ارائه یک دیدگاه جامع و واقع‌بینانه از این فرآیند بود تا شما با آگاهی کامل وارد مسیر درمان شوید.
از شما می‌خواهیم که هیچگاه خوددرمانی نکنید و در صورت مشاهده هرگونه توده یا علائم مشکوک، حتماً به پزشک متخصص مراجعه کنید. پرسش و پاسخ با پزشک، حق شماست و به شما کمک می‌کند تا بهترین تصمیم را برای سلامتی خود بگیرید. در پایان، با مراجعه به یک جراح متخصص و باتجربه، می‌توانید با آسودگی خاطر به درمان بپردازید و به زودی سلامتی خود را باز یابید.
اگر به دنبال بهترین جراح و کلینیک مجهز برای درمان توده‌های بزاقی و تیروئید هستید، می‌توانید با مطب دکتر آرمین اکبری تماس بگیرید.
برای مشاوره با بهترین جراح متخصص بیماری‌های سر و گردن کلیک کنید!
سؤالات متداول
خیر، اگر توده خوش‌خیم و کوچک باشد و علامتی ایجاد نکند، می‌توان آن را تحت نظر گرفت. اما برای جلوگیری از رشد و عوارض احتمالی، جراحی معمولاً توصیه می‌شود.
مدت زمان جراحی با توجه به نوع آن (جزئی یا کامل) متفاوت است و معمولاً بین ۱ تا ۴ ساعت به طول میانجامد.
در موارد بسیار نادر، ممکن است به دلیل نزدیکی به اعصاب تارهای صوتی، گرفتگی صدا ایجاد شود که معمولاً موقتی است.
دوره نقاهت معمولاً ۲ تا ۴ هفته طول میکشد و بازگشت به فعالیتهای عادی پس از این دوره امکانپذیر است.
