تومورها و سرطان‌های سر و گردن؛ راهنمای کامل علائم، تشخیص و درمان

سرطان‌های سر و گردن دسته‌ای از بیماری‌ها هستند که در مناطق مختلفی مانند دهان، گلو، حنجره، سینوس‌ها و غدد بزاقی ایجاد می‌شوند. اگرچه این سرطان‌ها به اندازه برخی انواع دیگر شیوع ندارند، اما تشخیص زودهنگام و آگاهی از علائم آن‌ها نقشی حیاتی در موفقیت درمان ایفا می‌کند. این راهنما از وبسایت دکتر آرمین اکبری به شما کمک می‌کند تا با این بیماری‌ها، از علائم اولیه تا پیشرفته‌ترین روش‌های درمانی، به‌طور کامل آشنا شوید. با ما همراه باشید.

تومورهای سر و گردن چیست؟

تومورهای سر و گردن به رشد غیرطبیعی بافت‌ها در نواحی سر، گردن و صورت اطلاق می‌شود. این تومورها ممکن است در هر یک از ساختارهای این ناحیه، از جمله دهان، گلو، حنجره، بینی، سینوس‌ها و غدد بزاقی، ایجاد شوند. شناسایی زودهنگام این تومورها بسیار مهم است، چرا که نوع، اندازه و محل آن‌ها تأثیر مستقیمی بر روش‌های درمانی دارد. به طور کلی، تومورها به دو دسته خوش‌خیم و بدخیم تقسیم می‌شوند. درک این تفاوت، اولین گام برای شناخت این بیماری‌ها است.

تومور خوش‌خیم و بدخیم سر و گردن

• تومور خوش‌خیم (Benign Tumors): این تومورها سرطانی نیستند و معمولاً رشد آهسته‌ای دارند. آن‌ها به بافت‌های اطراف خود حمله نمی‌کنند و به سایر نقاط بدن متاستاز نمی‌دهند. با این حال، حتی تومورهای خوش‌خیم نیز می‌توانند با فشار بر بافت‌های حیاتی یا اعصاب، مشکلاتی ایجاد کنند. پس از جراحی، احتمال بازگشت آن‌ها کم است.
• تومور بدخیم (Malignant Tumors): این تومورها سرطانی هستند و قادر به حمله به بافت‌های مجاور و انتشار به سایر نقاط بدن از طریق سیستم لنفاوی یا جریان خون (متاستاز) هستند. در معمولاً موارد، این تومورها نیاز به درمان‌های تهاجمی‌تر و چندجانبه دارند تا از انتشار سرطان سر و گردن جلوگیری شود.

تفاوت تومور با سرطان سر و گردن

بسیاری از مردم این دو واژه را به جای یکدیگر استفاده می‌کنند، اما تفاوت کلیدی بین آن‌ها وجود دارد. تومور صرفاً به معنای یک “توده” یا “برآمدگی” است که می‌تواند خوش‌خیم یا بدخیم باشد. در مقابل، سرطان یک بیماری است که در آن سلول‌های بدخیم به‌صورت غیرقابل کنترل رشد می‌کنند و می‌توانند به سایر بافت‌ها تهاجم کنند. این تمایز در شناخت تومورهای سر و گردن نیز اهمیت دارد، زیرا همه توده‌های این ناحیه لزوماً سرطانی نیستند. بنابراین، هر سرطان سر و گردن یک تومور است، اما هر توموری در این ناحیه لزوماً سرطان نیست.

علائم و نشانه‌های سرطان سر و گردن

آگاهی از علائم زودهنگام، مهم‌ترین عامل برای تشخیص به موقع سرطان سر و گردن است. اگرچه بسیاری از این نشانه‌ها ممکن است به دلیل بیماری‌های ساده‌تری مانند سرماخوردگی یا آلرژی باشند، اما ماندگاری آن‌ها برای بیش از دو هفته، نیاز به مراجعه به پزشک را ضروری می‌کند.

علائم اولیه سرطان سر و گردن

• گرفتگی صدا یا تغییر در لحن صدا: این علامت یکی از شایع‌ترین نشانه‌های سرطان حنجره است که معمولاً با سرماخوردگی اشتباه گرفته می‌شود.
• برآمدگی یا زخم در دهان: یک زخم در دهان یا روی زبان که بهبود نمی‌یابد، می‌تواند نشانه اولیه تومورهای سر و گردن باشد.
• درد مداوم در گلو یا گوش: دردی که با آنتی‌بیوتیک یا سایر درمان‌ها بهبود نمی‌یابد، به‌ویژه اگر تنها در یک طرف باشد، می‌تواند مشکوک باشد.
• مشکل در بلع (دیسفاژی): احساس گیر کردن غذا در گلو یا دشواری در بلع مایعات می‌تواند نشانه تومور در گلو یا مری باشد.
• توده در گردن: وجود یک توده سفت و بدون درد در گردن که معمولاً به دلیل بزرگ شدن غدد لنفاوی اتفاق می‌افتد، یکی از مهم‌ترین علائم است.

علائم پیشرفته سرطان سر و گردن

هنگامی که سرطان سر و گردن پیشرفت می‌کند، علائم شدیدتر و واضح‌تری بروز پیدا می‌کنند. این نشانه‌ها شامل موارد زیر هستند:

• کاهش وزن ناخواسته و بدون دلیل: کاهش وزن سریع و قابل توجه، یکی از نشانه‌های پیشرفت بیماری است.
• درد شدید و مداوم: درد در ناحیه تومور یا اطراف آن که با داروهای مسکن نیز تسکین نمی‌یابد.
• مشکلات تنفسی: تومورهای بزرگ در حنجره یا گلو می‌توانند باعث تنگی نفس و صداهای تنفسی غیرعادی شوند.
• بی‌حسی در صورت یا سر: تومورهایی که به اعصاب فشار می‌آورند، می‌توانند منجر به بی‌حسی در بخش‌هایی از صورت شوند.

علت تومورها و سرطان سر و گردن

شناخت عوامل خطر، به افراد کمک می‌کند تا با اتخاذ سبک زندگی سالم‌تر، ریسک ابتلا به تومورهای سر و گردن را کاهش دهند. از مهم‌ترین علل شناخته شده سرطان سر و گردن می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

۱. مصرف دخانیات و الکل

استفاده از محصولات دخانی، از جمله سیگار، قلیان، و تنباکو، مهم‌ترین عامل خطر برای ابتلا به سرطان سر و گردن است. بیش از ۷۵ درصد موارد این سرطان‌ها با مصرف سیگار و الکل مرتبط هستند. مصرف همزمان دخانیات و الکل، ریسک ابتلا را به شدت افزایش می‌دهد. مواد شیمیایی موجود در دود سیگار می‌توانند به سلول‌های دهان و گلو آسیب زده و آن‌ها را سرطانی کنند.

۲. عفونت  HPV

ویروس پاپیلومای انسانی (HPV) به عنوان یکی از عوامل اصلی در بروز برخی از انواع سرطان سر و گردن، به‌ویژه در ناحیه دهان و گلو، شناخته شده است. این ویروس معمولاً از طریق روابط دهانی منتقل می‌شود. واکسیناسیون علیه HPV می‌تواند به کاهش قابل توجهی در ابتلا به این نوع سرطان کمک کند.

۳. عوامل ژنتیکی و محیطی

علاوه بر عوامل اصلی، برخی فاکتورهای دیگر نیز می‌توانند نقش داشته باشند:

• تغذیه نامناسب: رژیم غذایی فاقد میوه‌ها و سبزیجات تازه.
• مواجهه با مواد شیمیایی: قرار گرفتن طولانی‌مدت در معرض برخی مواد شیمیایی مانند آزبست یا فرمالدهید.
• سابقه خانوادگی: داشتن سابقه خانوادگی سرطان‌های سر و گردن می‌تواند خطر ابتلا را کمی افزایش دهد.

روش‌های تشخیص تومور و سرطان سر و گردن

تشخیص دقیق سرطان سر و گردن نیازمند ترکیبی از معاینات فیزیکی، آزمایشگاهی و تصویربرداری است. تشخیص زودهنگام، کلید اصلی درمان موفق است.

۱. معاینه فیزیکی

پزشک در ابتدا با معاینه کامل دهان، گلو، زبان، غدد لنفاوی گردن و سایر نواحی مشکوک، به دنبال هرگونه توده، زخم یا برآمدگی است. معاینات تخصصی مانند لارینگوسکوپی (مشاهده حنجره) نیز ممکن است انجام شود.

۲. آزمایش‌ها و تصویربرداری

برای تأیید تشخیص و تعیین میزان گسترش بیماری، پزشک از روش‌های زیر استفاده می‌کند:

• CT scan: برای مشاهده دقیق اندازه تومور و بررسی انتشار آن به غدد لنفاوی و سایر بافت‌ها.
• MRI: برای ارزیابی بافت‌های نرم و بررسی تومورهایی که در نزدیکی اعصاب یا مغز قرار دارند.
• PET Scan: برای تشخیص دقیق نواحی سرطانی در سراسر بدن، به‌ویژه در موارد متاستاز.
• آندوسکوپی: برای بررسی دقیق‌تر داخل حنجره و گلو با استفاده از یک لوله نازک و انعطاف‌پذیر.

۳. نمونه‌برداری (بیوپسی)

تنها راه قطعی برای تشخیص سرطان سر و گردن، انجام بیوپسی است. در این روش، پزشک یک نمونه کوچک از بافت مشکوک را برداشته و برای بررسی به آزمایشگاه پاتولوژی می‌فرستد. پاتولوژیست با بررسی میکروسکوپی سلول‌ها، سرطانی بودن یا نبودن آن‌ها را تأیید می‌کند.

روش‌های درمان سرطان سر و گردن

درمان سرطان سر و گردن یک فرآیند پیچیده و چندوجهی است که با توجه به نوع سرطان، مرحله بیماری، محل تومور و سلامت عمومی بیمار، متفاوت است. معمولاً از ترکیبی از روش‌های زیر استفاده می‌شود.

۱. جراحی تومور

جراحی تومور سر و گردن معمولاً اولین گزینه درمانی، به‌ویژه برای سرطان‌های در مراحل اولیه است. هدف از جراحی، برداشتن کامل تومور و بخشی از بافت سالم اطراف آن برای اطمینان از حذف تمام سلول‌های سرطانی است. در برخی موارد، غدد لنفاوی مجاور نیز برداشته می‌شوند. پس از جراحی، ممکن است نیاز به جراحی‌های ترمیمی برای بازسازی بخش‌های آسیب‌دیده وجود داشته باشد.

مطالب مرتبط: جراحی توده‌های بزاقی و تیروئید

۲. پرتو درمانی

پرتو درمانی (Radiation Therapy) از پرتوهای پرانرژی برای از بین بردن سلول‌های سرطانی استفاده می‌کند. این روش می‌تواند به‌عنوان درمان اصلی برای تومورهای کوچک یا به‌عنوان درمان مکمل پس از جراحی برای از بین بردن سلول‌های باقی‌مانده استفاده شود. پرتو درمانی همچنین می‌تواند علائم پیشرفته مانند درد یا مشکلات بلع را تسکین دهد.

۳. شیمی درمانی

شیمی درمانی شامل استفاده از داروهای قوی برای کشتن سلول‌های سرطانی در سراسر بدن است. این روش معمولاً در ترکیب با پرتو درمانی برای درمان سرطان‌های پیشرفته‌تر به کار می‌رود. شیمی درمانی به‌تنهایی ممکن است برای موارد متاستازیک استفاده شود.

۴. درمان‌های ترکیبی و نوین

• درمان ترکیبی (Combined Modality Therapy): بسیاری از بیماران ترکیبی از جراحی، پرتو درمانی و شیمی درمانی را دریافت می‌کنند تا شانس درمان افزایش یابد.
• درمان هدفمند (Targeted Therapy): این روش از داروهایی استفاده می‌کند که به‌طور خاص پروتئین‌های خاصی را که به رشد سلول‌های سرطانی کمک می‌کنند، هدف قرار می‌دهند.
• ایمونوتراپی (Immunotherapy): در این روش، از سیستم ایمنی بدن بیمار برای مبارزه با سرطان استفاده می‌شود. این درمان‌ها به‌ویژه برای سرطان‌های پیشرفته‌ای که به سایر درمان‌ها پاسخ نمی‌دهند، مؤثر هستند.

روش درمان	مزایا	معایب
جراحی	حذف کامل تومور، نتایج سریع	عوارض جانبی جراحی، نیاز به ترمیم
پرتو درمانی	غیرتهاجمی، مؤثر برای تومورهای اولیه	عوارض جانبی مانند خشکی دهان، خستگی
شیمی درمانی	درمان سیستمیک، مؤثر برای متاستاز	عوارض جانبی شدید (تهوع، ریزش مو)

پیشگیری و مراقبت‌های پس از درمان سرطان سر و گردن

بهترین راه برای مبارزه با سرطان، پیشگیری از سرطان سر و گردن است. حتی پس از درمان، رعایت مراقبت‌های لازم برای جلوگیری از عود بیماری و حفظ کیفیت زندگی ضروری است.

سبک زندگی سالم

• ترک دخانیات و الکل: این دو عامل، اصلی‌ترین ریسک فاکتورها هستند. ترک آن‌ها مهم‌ترین گام برای پیشگیری است.
• تغذیه مناسب: داشتن یک رژیم غذایی سرشار از میوه‌ها و سبزیجات می‌تواند خطر ابتلا را کاهش دهد.
• واکسیناسیون: واکسن HPV می‌تواند از ابتلا به سرطان‌های مرتبط با این ویروس جلوگیری کند.
• مراقبت‌های بهداشت دهان و دندان: معاینات منظم دندانپزشکی می‌تواند به تشخیص زودهنگام علائم کمک کند.

معاینات منظم

پس از درمان، بیماران باید به‌صورت منظم توسط پزشک معاینه شوند تا از عدم عود بیماری اطمینان حاصل شود. این معاینات شامل بررسی‌های فیزیکی و آزمایش‌های دوره‌ای است.

حمایت روانی بیمار

سرطان و درمان آن می‌تواند تأثیرات روانی عمیقی داشته باشد. حمایت روانی، مشاوره و گروه‌های حمایتی نقش مهمی در بهبود کیفیت زندگی بیمار و خانواده او ایفا می‌کنند.

چگونه بهترین جراح تومور و سرطان سر و گردن را انتخاب کنیم؟

انتخاب بهترین جراح تومور و سرطان سر و گردن یکی از حیاتی‌ترین گام‌ها در مسیر درمان است. یک جراح مجرب و متخصص خوب گوش، حلق و بینی، با دانش و مهارت کافی، می‌تواند تأثیر چشمگیری بر موفقیت جراحی و کیفیت زندگی بیمار داشته باشد. در انتخاب جراح، باید به فاکتورهای کلیدی زیر توجه داشت:

• تخصص و فوق‌تخصص (فلوشیپ): جراحی‌های سر و گردن بسیار پیچیده هستند و نیازمند دانش تخصصی بالایی می‌باشند. یک جراح با فوق‌تخصص (فلوشیپ) در این زمینه، آموزش‌های پیشرفته‌ای را گذرانده و تجربه کافی برای مدیریت موارد پیچیده را دارد.
• تجربه در انجام جراحی‌های مشابه: سابقه موفق در انجام جراحی‌های مربوط به تومور سر و گردن، نشان‌دهنده مهارت و تسلط جراح است.
• تمرکز بر حفظ عملکرد عضو: جراحی در ناحیه سر و گردن می‌تواند بر اعضای حیاتی مانند حنجره، زبان و اعصاب تأثیر بگذارد. یک جراح ماهر تلاش می‌کند تا ضمن از بین بردن کامل تومور، عملکرد این اعضا را تا حد امکان حفظ کند.

با توجه به معیارهای ذکر شده، دکتر آرمین اکبری، متخصص گوش، حلق و بینی و جراح سر و گردن، به‌عنوان یکی از برجسته‌ترین جراحان در این حوزه شناخته می‌شوند. دکتر اکبری با تکیه بر دانش روز و سال‌ها تجربه در جراحی‌های پیچیده تومور سر و گردن، همواره بر حفظ زیبایی و عملکرد طبیعی اعضا تمرکز دارند. دکتر آرمین اکبری در حال حاضر خدمات تخصصی خود را در شهرهای تهران و قزوین ارائه می‌دهند، تا دسترسی بیماران به مشاوره‌های تخصصی و درمان‌های مؤثر تسهیل شود.

جمع‌بندی و توصیه پایانی

تومورهای سر و گردن می‌توانند از انواع خوش‌خیم تا بدخیم متغیر باشند، اما با تشخیص به موقع و درمان صحیح، شانس بهبودی بسیار بالا است. آگاهی از علائم و عوامل خطر، کلیدی‌ترین گام برای محافظت از خود و عزیزان است. در صورت مشاهده هرگونه علامت مشکوک، به‌ویژه اگر برای بیش از دو هفته ادامه داشت، سریعاً به پزشک متخصص مراجعه کنید.

برای درمان و مشاوره همین حالا با مطب دکتر آرمین اکبری تماس بگیرید!

پرسش‌های متداول درباره تومورها و سرطان‌های سر و گردن