آندوسکوپی بینی برای درمان پولیپ: راهنمای جامع عمل جراحی

آیا تنفس از طریق بینی برایتان سخت شده است؟ آیا حس بویایی‌تان کاهش یافته است؟ این‌ها می‌توانند نشانه‌های وجود پولیپ بینی باشند. پولیپ‌های بینی توده‌های نرم و غیرسرطانی هستند که درون مجاری تنفسی ایجاد می‌شوند و کیفیت زندگی فرد را به شدت تحت تأثیر قرار می‌دهند. خوشبختانه، پیشرفت‌های علم پزشکی، راه‌حلی کم‌تهاجمی و بسیار مؤثر به نام جراحی آندوسکوپی بینی را برای درمان پولیپ ارائه کرده است. این تکنیک نوین که با دقت و ظرافت بالا انجام می‌شود، دریچه‌ای به سوی تنفسی راحت و بازگشت حس بویایی برای بیماران است. در این مقاله جامع از وبسایت دکتر آرمین اکبری، متخصص گوش و حلق و بینی در تهران و قزوین، تمامی جزئیات مربوط به آندوسکوپی بینی برای درمان پولیپ، از تشخیص تا مراقبت‌های طولانی‌مدت، را بررسی می‌کنیم. با ما همراه باشید.

آندوسکوپی بینی چیست؟

برای درک بهتر جراحی آندوسکوپی سینوس، ابتدا باید ماهیت پولیپ‌های بینی را تعریف کرد. پولیپ‌های بینی در واقع توده‌هایی از جنس مخاط هستند که نرم، غیرسرطانی و معمولاً به رنگ زرد یا بی‌رنگ‌اند. این رشد‌های بافتی در پاسخ به التهاب مزمن در داخل مجاری بینی یا حفره‌های سینوسی شکل می‌گیرند. این توده‌ها شبیه به قطره‌های آب به نظر می‌رسند و می‌توانند به مرور زمان رشد و فضای بینی را مسدود کنند.

آندوسکوپی سینوس یک ابزار کلیدی در تشخیص و درمان این بیماری است. این روش از یک فناوری پیشرفته بهره می‌برد: یک لوله باریک به نام آندوسکوپ که مجهز به یک دوربین یا لنز بزرگنمایی کوچک با وضوح بالاست. این دوربین، تصاویر دقیق و واضحی از ساختارهای درونی بینی و سینوس‌ها را به یک صفحه نمایش منتقل می‌کند. استفاده از فناوری آندوسکوپی بیش از سه دهه است که در درمان انواع بیماری‌های سینوسی به کار گرفته می‌شود و نتایج موفقیت‌آمیز و بسیار مطمئن‌کننده‌ای را به همراه داشته است.

علائم و نشانه‌های پولیپ بینی

پولیپ‌های بینی کوچک ممکن است هیچ‌گونه علامتی ایجاد نکنند و فرد حتی از وجود آن‌ها بی‌خبر باشد. اما به محض بزرگ‌تر شدن و ایجاد انسداد در مجاری، علائم مشخصی در بیمار بروز می‌کند. شناختعلائم پولیپ بینی برای تشخیص زودهنگام بسیار حیاتی است. مهم‌ترین نشانه‌ها شامل موارد زیر است:

• مشکل در تنفس از طریق بینی: این شایع‌ترین علامت است، به دلیل مسدود شدن مسیرهای عبور هوا توسط توده پولیپ.
• کاهش حس بویایی و چشایی: پولیپ‌ها از رسیدن هوا (و مولکول‌های بو) به سلول‌های عصبی حسی در بالای بینی جلوگیری می‌کنند و منجر به کاهش شدید یا کامل حس بویایی و به‌طور تبعی، حس چشایی می‌شوند.
• فشار و درد اطراف سینوس‌ها: بیماران غالباً احساس پری، سنگینی یا درد مبهمی در نواحی پیشانی، گونه‌ها و اطراف چشم دارند که از فشار سینوسی ناشی می‌شود.
• آبریزش بینی مستمر و خروپف دائمی: افزایش ترشحات و آبریزش مزمن بینی و همچنین مشکل خروپف به‌ویژه در هنگام خواب، از جمله نشانه‌های پولیپ بینی بزرگ هستند.
• سردردهای مکرر و سرفه: گرفتگی و فشار در سینوس‌ها می‌تواند منجر به سردردهای مکرر شود.

توجه به این نکته ضروری است که برخی بیماری‌ها احتمال ابتلا به پولیپ‌های بینی را افزایش می‌دهند؛ از جمله آلرژی مزمن و بیماری‌های ژنتیکی مانند فیبروز کیستیک. همچنین، حساسیت به آسپرین و سینوزیت مزمن مقاوم به درمان دارویی، از عوامل اصلی التهاب مزمن و ایجاد پولیپ به شمار می‌روند.

از کجا بفهمیم پولیپ بینی داریم

تشخیص دقیق پولیپ‌های بینی یک فرایند تخصصی است و حتماً باید توسط متخصص گوش، حلق و بینی (ENT) انجام شود. در معاینه اولیه در مطب، پزشک از ابزار آندوسکوپ استفاده می‌کند. این معاینه که یک روش سریع و بدون درد است، به پزشک امکان می‌دهد که داخل حفره‌های بینی را به صورت مستقیم بررسی کند و وجود توده‌های پولیپی را تأیید نماید.

برای تشخیص پولیپ‌های بینی به صورت دقیق‌تر و تعیین اندازه، موقعیت و میزان پوسته‌های پولیپ در عمق سینوس‌ها، تصویربرداری رایانه‌ای سینوس (CT اسکن سینوس) بسیار ضروری است. CT اسکن سینوس با ارائه تصاویر مقطعی و با جزئیات بالا از استخوان‌ها و بافت‌های نرم، به جراح کمک می‌کند تا برنامه‌ریزی دقیقی برای جراحی آندوسکوپی بینی داشته باشد و از عوارض احتمالی جلوگیری کند. گاهی اوقات، به‌ویژه اگر پولیپ ظاهری غیرعادی داشته باشد، پزشک ممکن است برای اطمینان از غیرسرطانی بودن نمو، یک نمونه کوچک (بیوپسی) از پولیپ بگیرد و آن را برای آزمایش پاتولوژی ارسال کند. این روش‌های تشخیصی، پایه و اساس یک درمان پولیپ موفقیت‌آمیز هستند.

مزایای جراحی آندوسکوپی بینی

هدف اصلی از جراحی آندوسکوپی بینی که با نام کامل Functional Endoscopic Sinus Surgery یا FESS نیز شناخته می‌شود، برداشتن پولیپ‌ها و باز کردن مسیرهای طبیعی زهکشی سینوس‌ها است. زمانی که درمان دارویی پولیپ بینی به تنهایی قادر به کوچک کردن یا رفع پولیپ‌ها نباشد، جراحی تنها راه برای برطرف کردن انسداد است.

عمل آندوسکوپی بینی مزایای قابل توجهی نسبت به روش‌های جراحی قدیمی دارد، از جمله:

1. بهبود تنفس و حس بویایی: باز شدن کامل مجاری بینی منجر به بهبود تنفس از طریق بینی و بازگشت یا بهتر شدن حس بویایی می‌شود.
2. کاهش عفونت‌ها: با بهبود جریان هوا و زهکشی، تعداد و شدت عفونت‌های سینوسی به‌طور چشمگیری کاهش می‌یابد.
3. کم‌تهاجمی بودن: جراحی آندوسکوپی بدون هیچ برش خارجی انجام می‌شود. این به معنای عدم وجود تورم، کبودی یا علائم خارجی جراحی روی صورت است.
4. دقت بالا: استفاده از آندوسکوپ دید بسیار عالی و بزرگنمایی شده‌ای را برای جراح فراهم می‌کند، که امکان انجام کار دقیق‌تر، کاهش آسیب به بافت‌های سالم و در نتیجه عوارض کمتر را فراهم می‌سازد.
5. کاهش احتمال بازگشت پولیپ‌ها: در این روش، با اصلاح ساختارهای سینوسی مستعد التهاب، درصد عود دوباره پولیپ نسبت به جراحی‌های سنتی کمتر است، هرچند نیاز به مراقبت‌های بعدی ضروری است.

به طور خلاصه، جراحی آندوسکوپی به صورت مستقیم درمان پولیپ بینی را انجام می‌دهد و کیفیت خواب و زندگی فرد را به طرز محسوسی ارتقاء می‌دهد.

آمادگی پیش از عمل آندوسکوپی

آمادگی پیش از عمل آندوسکوپی برای اطمینان از ایمنی جراحی و کاهش ریسک خونریزی بسیار حیاتی است. بیمار باید تمام دستورالعمل‌های پزشک را به دقت اجرا کند. قبل از جراحی پولیپ بینی، موارد زیر را انجام دهید:

1. ناشتا بودن: از آنجایی که جراحی آندوسکوپی سینوس معمولاً تحت بیهوشی عمومی انجام می‌شود، بیمار باید از شب قبل یا حداقل ۸ ساعت قبل از عمل، کاملاً ناشتا باشد؛ یعنی هیچ غذا یا نوشیدنی مصرف نکند.
2. قطع داروها: پزشک معمولاً تأکید می‌کند که داروهایی که باعث افزایش خونریزی می‌شوند، مانند آسپرین، ایبوپروفن و سایر NSAID‌ها (داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی) باید حداقل ۱۰ تا ۱۴ روز پیش از عمل قطع شوند. همچنین، مکمل‌های طبیعی مانند ویتامین E، روغن ماهی، سیر و برخی گیاهان دارویی نیز باید متوقف شوند. قطع داروهای ضد انعقاد قوی باید حتماً تحت نظر پزشک متخصص قلب یا جراح انجام گیرد.
3. آزمایش‌های پیش از عمل: انجام آزمایش‌های روتین خون، نوار قلب و بررسی وضعیت فشار خون برای تأیید سلامت عمومی بیمار و آمادگی برای بیهوشی معمولاً در برنامه آمادگی پیش از عمل قرار می‌گیرد.
4. ترک سیگار: اگر بیمار سیگاری است، ترک سیگار حداقل ۳ تا ۴ هفته قبل از عمل آندوسکوپی بینی الزامی است. مصرف دخانیات روند بهبود را کند می‌کند و ریسک تشکیل بافت اسکار را بالا می‌برد که می‌تواند منجر به ناموفق شدن درمان شود.

مراحل عمل جراحی آندوسکوپی

بسیاری از بیماران می‌پرسند عمل پولیپ بینی چگونه است و یا به دنبال مشاهده فیلم عمل پولیپ بینی با آندوسکوپ هستند. عمل آندوسکوپی یک روش دقیق و ظریف است که معمولاً به صورت سرپایی انجام می‌شود. مراحل این عمل عبارتند از:

۱. بیهوشی

عمل جراحی آندوسکوپی سینوس غالباً با بیهوشی عمومی انجام می‌شود تا بیمار در طول فرآیند کاملاً راحت و بی‌درد باشد. در موارد بسیار محدود و بسته به صلاحدید جراح، ممکن است از بیهوشی موضعی نیز استفاده شود. مدت زمان مراحل عمل جراحی معمولاً بین ۳۰ تا ۹۰ دقیقه است.

۲. ورود آندوسکوپ

جراح یک آندوسکوپ باریک را از طریق سوراخ بینی وارد می‌کند. دوربین و نور متصل به آندوسکوپ، یک تصویر با وضوح بالا را از داخل بینی و حفره‌های سینوسی روی نمایشگر جراحی نشان می‌دهد.

۳. برداشتن پولیپ

در این مرحله مهم، جراح با کمک ابزارهای جراحی تخصصی و بسیار کوچک، نظیر فورسپس‌های سینوسی (forceps) یا دستگاه‌های مکش و برش بافتی، که دقت و ظرافت بالایی دارند، اقدام به برداشتن پولیپ بینی می‌کند. پولیپ‌ها و سایر ضایعات یا بافت‌های ملتهبی که باعث انسداد جریان مایعات و هوا در سینوس‌ها شده‌اند، به آرامی و با احتیاط کامل خارج می‌شوند. تمامی این فرآیند به کمک دید مستقیم و بزرگنمایی‌شده آندوسکوپ انجام می‌شود. دقت جراح در این مرحله برای حفظ ساختارهای حساس سینوسی و جلوگیری از آسیب به بافت‌های حیاتی اطراف بسیار بالا است.

۴. گسترش مجاری بینی

 یکی از مراحل عمل جراحی آندوسکوپی، که برای موفقیت طولانی‌مدت حیاتی است، بزرگ‌تر کردن منافذ طبیعی است که سینوس‌ها را به مجاری بینی متصل می‌کنند. این گسترده‌سازی به تخلیه بهتر ترشحات و همچنین رسیدن مؤثرتر اسپری‌های دارویی بعدی به عمق سینوس‌ها کمک می‌کند و از عود پولیپ جلوگیری می‌کند. در صورت نیاز، ممکن است جراح مقدار کمی از بافت یا استخوان محیطی را نیز حذف کند تا مسیرهای تنفسی کاملاً باز شوند.

دوره بهبودی و مراقبت‌های بعد از عمل

عمل آندوسکوپی سینوس یک جراحی روزانه یا سرپایی است؛ به این معنی که بیمار معمولاً چند ساعت پس از به هوش آمدن، در همان روز به خانه باز می‌گردد. دوره بهبودی نسبتاً سریع است و اکثر بیماران می‌توانند بین ۷ تا ۱۰ روز به فعالیت‌های کاری سبک خود بازگردند، اگرچه این زمان به پیچیدگی جراحی و نوع شغل فرد بستگی دارد.

مراقبت‌های بعد از عمل آندوسکوپی شامل موارد زیر است:

• استراحت و وضعیت سر: در روزهای اول، استراحت بیشتر و نشستن یا خوابیدن با سر کمی بالاتر از بدن توصیه می‌شود تا تورم و احتمال خونریزی کاهش یابد.
• کنترل درد: درد پس از عمل آندوسکوپی معمولاً خفیف است و با داروهای مسکن معمولی مانند پاراستامول (استامینوفن) کنترل می‌شود. بیمار باید از مصرف داروهای حاوی آسپرین یا NSAID‌ها برای حداقل ۲ تا ۳ هفته پس از عمل خودداری کند تا خطر خونریزی مجدد به حداقل برسد.
• شستشوی بینی با محلول نمکی: این مهم‌ترین بخش مراقبت‌های بعد از عمل است. شست‌وشوی بینی با محلول نمکی به طور منظم و مکرر (چندین بار در روز) باید انجام شود. این کار به حذف لخته‌های خون، مخاط و باقی‌مانده‌های جراحی کمک می‌کند و فرآیند بهبود بافت را سرعت می‌بخشد.
• محدودیت فعالیت: بیمار باید از فین کردن شدید و هرگونه فشار ناگهانی به بینی، خم شدن، یا فعالیت‌ها و تمرین‌های شدید ورزشی برای حداقل یک هفته یا بیشتر خودداری کند. پیاده‌روی آرام و حرکات نرم مفید است.
• ویزیت منظم: گرفتن وقت ویزیت با جراح (معمولاً یک هفته و یک ماه بعد از عمل) برای بررسی دوره بهبودی و پاکسازی احتمالی بینی از لخته‌ها و بافت‌های اسکار اولیه ضروری است. بهبودی کامل ساختارهای سینوسی معمولاً تا ۲ ماه به طول می‌انجامد.

خونریزی و عوارض احتمالی آندوسکوپی بینی برای درمان پولیپ

خونریزی خفیف و آبریزش خونی در ۲۴ تا ۴۸ ساعت اول پس از عمل آندوسکوپی بینی کاملاً طبیعی است. اگر خونریزی شدید شود و متوقف نشود، معمولاً با نشستن عمودی و تنفس آرام از دهان، طی ۵ تا ۱۰ دقیقه قابل کنترل است. خونریزی شدید پس از عمل آندوسکوپی پولیپ بینی که به مداخله پزشکی نیاز داشته باشد، تنها در کمتر از ۵ درصد بیماران رخ می‌دهد.

عوارض احتمالی جدی پس از جراحی آندوسکوپی نادر هستند، اما اطلاع از آن‌ها مهم است. اگر بیمار هر یک از علائم زیر را تجربه کرد، باید بلافاصله با پزشک تماس بگیرد:

• تب بالا (بالای ۳۸.۵ درجه سانتی‌گراد) که بیش از ۲۴ ساعت ادامه داشته باشد.
• درد شدید صورت یا سردردهای مکرر و غیرقابل کنترل با مسکن.
• تغییر ناگهانی در بینایی (مانند دوبینی یا تاری دید).
• تورم یا قرمزی شدید و پیشرونده در اطراف چشم یا بینی.
• خروج مایع شفاف و بی‌رنگ از بینی (که می‌تواند نشانه نشت مایع مغزی نخاعی باشد، که بسیار نادر است).

راه‌های جلوگیری از بازگشت پولیپ بینی

یکی از چالش‌های بزرگ در درمان پولیپ‌های بینی، احتمال عود پولیپ است. تحقیقات نشان می‌دهد که حدود ۳۰ تا ۴۰ درصد بیماران ممکن است ظرف ۱۸ ماه پس از عمل آندوسکوپی سینوس با عود جزئی یا کامل پولیپ مواجه شوند. این اتفاق به دلیل ماهیت التهابی بیماری زمینه‌ای رخ می‌دهد و نشان می‌دهد که جراحی به تنهایی یک راه‌حل دائمی نیست، بلکه بخشی از یک برنامه درمانی گسترده‌تر است.

برای کاهش چشمگیر احتمال عود پولیپ و حفظ نتایج مطلوب جراحی، پایبندی به پیام‌های درمانی طولانی‌مدت ضروری است:

1. اسپرهای استروئیدی بینی: مصرف منظم و طولانی‌مدت اسپرهای استروئیدی بینی که التهاب موضعی را کنترل می‌کنند، بسیار مؤثر است. این داروها بهترین راه در پیشگیری از رشد مجدد پولیپ‌ها هستند.
2. شستشوی منظم: ادامه شست‌وشوی بینی با محلول آب نمک به پاک نگه داشتن مجاری سینوسی کمک شایانی می‌کند.
3. مراقبت‌های پزشکی: پیگیری‌های طولانی‌مدت با متخصص برای بررسی منظم وضعیت سینوس‌ها و تعدیل برنامه دارویی، کلید حفظ نتایج مثبت جراحی آندوسکوپی است.

نتیجه‌گیری و نکات پایانی

جراحی آندوسکوپی بینی برای درمان پولیپ یک روش ایمن، دقیق و کارآمد است که توانسته است کیفیت زندگی میلیون‌ها نفر را با بهبود تنفس از طریق بینی و بازگشت حس بویایی متحول کند. این تکنیک، با بهره‌گیری از آندوسکوپ، حداقل تهاجم و حداکثر دقت را تضمین می‌کند و بخش مهمی از درمان پولیپ مقاوم به داروست.

اگر با مشکلات تنفسی ناشی از پولیپ‌های بینی مواجه هستید و به دنبال دکتر پولیپ بینی در تهران یا سایر شهرهای بزرگ برای درمان پولیپ بینی هستید، با دکتر آرمین اکبری، متخصص گوش و حلق و بینی در تهران و قزوین تماس بگیرید.

سؤالات متداول درباره آندوسکوپی پولیپ بینی